بررسی و نقد کاربرد روش معناشناسی هم‌زمانی در «آفرینش و رستاخیز» اثر شینیا ماکینو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

معناشناسی زبان‌شناختی که به پیدایش معنا و سیر پیشرفت و تحولات آن می‌پردازد، روابط معنایی بین مفاهیم مختلف را شناسایی می‌کند و شبکه‌ای از معانی مرتبط را استخراج می‌کند، نقش بسزایی به‌ویژه در حوزه مطالعات قرآنی داشته است.
در این مقاله، مکتب قوم زبان‌شناسی(مکتب بن) به‌عنوان پرکاربردترین مکتب معناشناسی در عرصه مطالعات قرآنی، موردبررسی قرارگرفته است که ایزوتسو چهره برجسته این مکتب به‌شمار می‌رود. وی با برخورداری از پیشینه‌‌ای علمی در زبان‌شناسی و فلسفه، به بررسی معنا‌شناسانة واژه‌های کلیدی قرآن پرداخته و سعی کرده با کشف ارتباط معنایی واژگان در یک شبکه معنایی گسترده، به‌نظام هماهنگ قرآنی دست یابد که در این راستا از معناشناسی هم‌زمانی استفاده می‌کند که شاگردش ماکینو نیز در اثر خود با استفاده از این روش توانسته است جهان‌بینی کلی قرآن درباره آفرینش و رستاخیز را موردبررسی و استنباط قرار دهد. در این پژوهش کتابخانه‌ای به نقد و بررسی روش‌شناسی و محتوایی «آفرینش و رستاخیز» پرداخته‌شده است.
گزارشی از اثر ماکینو حاکی از تقابل جدی ساخت مفهومی آفرینش و رستاخیز در قرآن در عین وجود اشتراکاتی بین آن دو است که وی علاوه بر روش‌های سنتی مراجعه به لغت، با استفاده از روش معناشناسی هم‌زمانی و توجه به معانی اساسی و نسبی کلمات به فهمی دقیق‌تر از معانی آفرینش و رستاخیز دست‌یافته است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
آرام، احمد (1368). خدا و انسان در قرآن (چاپ دوم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
اچسون‌، جین (1376)، زبان‌شناسی همگانی (چاپ اول) (حسین وثوقی، مترجم). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ایازی، محمدعلی (1382). چهره پیوستة قرآن در دیدگاه ایزوتسو در سخنگوی شرق و غرب. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
پاکتچی، احمد (1389الف)، درسنامة معناشناسی (ترم اول 1389، منتشرنشده، پیاده شده توسط علی شریفی). تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
پاکتچی، احمد(1389ب)، درسنامة معناشناسی (ترم اول 1389، منتشرنشده، پیاده شده توسط علی شریفی). تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
پالمر، فرانک (1366). نگاهی تازه به معنی‌شناسی (کورش صفوی، مترجم). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکزی.
پورافخم، مریم (1388). روش‌شناسی ایزوتسو در تبیین مفاهیم اعتقادی و اخلاقی قرآن (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
دوستخواه، جلیل (1376). آفرینش و رستاخیز (چاپ دوم). تهران: امیرکبیر.
روبینز، آر. اچ (1384)، تاریخ مختصر زبان‌شناسی (علی‌محمد حق‌شناس، مترجم). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکزی.
صفوی، کورش (1387). درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سوره مهر.
صفوی، کورش (1384). فرهنگ توصیفی (چاپ اول). تهران: فرهنگ معاصر.
قائمی‌نیا، علیرضا (1389). بیولوژی نص (چاپ اول). تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مختار عمر، احمد (1386). معناشناسی (سیدحسن سیدی، مترجم). مشهد: دانشگاه فردوسی.
معموری، علی (1386). دانش زبان‌شناسی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی. فصلنامه قرآن و علم، (1)1، 161-176
Albayrak, I. (2012). The Reception of Toshihiko Izutsu's Qur'anic Studies in the Muslim World: With Special Reference to Turkish Qur'anic Scholarship. Journal of Qur'anic Studies, 14(1), 73-106.
Solihu, A. K. H. (2009). Semantics of the Qur’anic weltanschauung: A critical analysis of toshihiko izutsu’s works. American Journal of Islam and Society, 26(4), 1-23.
Izutsu, T. (2009). God and Man in the Quran, Islamic Book Trust, Malaysia.
Izutsu, T. (2002). Ethico-religious Concepts in the Qur'an (Vol. 1). McGill-Queen's Press-MQUP.
  • تاریخ دریافت: 10 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 12 تیر 1401