شناسنامه علمی شماره
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401
مقاله پژوهشی
پرویز آزادی؛ مجید معارف
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 1-22
چکیده
اندرو ریپین از دانشمندان مشهور غربی بود که مطالعات قرآنی و تفسیری ایشان تأثیر به‌سزایی در مطالعات قرآنی غرب داشته است. تألیف کتب و مقالات بسیاری در حوزه علوم قرآنی، تفسیر و حدیث از او برجای مانده است. با توجه به اینکه مبانی محقق در روش او تأثیر به‌سزایی می‌گذارد و موجب سوگیری‌های خاصی در آثارش می‌شود، در این نوشتار مبانی مطالعات ...
بیشتر
اندرو ریپین از دانشمندان مشهور غربی بود که مطالعات قرآنی و تفسیری ایشان تأثیر به‌سزایی در مطالعات قرآنی غرب داشته است. تألیف کتب و مقالات بسیاری در حوزه علوم قرآنی، تفسیر و حدیث از او برجای مانده است. با توجه به اینکه مبانی محقق در روش او تأثیر به‌سزایی می‌گذارد و موجب سوگیری‌های خاصی در آثارش می‌شود، در این نوشتار مبانی مطالعات قرآنی ریپین موردتوجه قرار گرفت. در مطالعات قرآنی ریپین باور به گزارههایی از قبیل اینکه قرآن کریم دو قرن بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) تدوین شده است، قرآن از عهدین أخذ شده است، قرآن در محیط فرقهای نوشته شده است، قرآن از تمدن بینالنهرین گرفته شده است و همچنین برخی مفاهیم قرآن استعاری است، موجب شده ریپین مسیر مطالعاتی خود را در جهت اثبات این مبانی و پیش فرضهایش قرار دهد که در این نوشتار در آثارش نشان داده می‌شود.
مقاله پژوهشی
محمدعلی طباطبایی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 23-56
چکیده
دنیل مدیگن در کتاب خودانگاره قرآن نظریه خاصی را درباره معنای «کتاب» در قرآن براساس روش معناشناسی توشیهیکو ایزوتسو ارائه کرده است که به نفی معنای متعارف کتاب و حصر آن در علم و مشیت الهی می‌انجامد. این نظریه تاکنون، چه در مجامع علمی غرب و چه در عالم اسلام، چنان‌که بایدوشاید نقد نشده و ازاین‌رو بسیاری آن را تلقی به قبول کرده و ...
بیشتر
دنیل مدیگن در کتاب خودانگاره قرآن نظریه خاصی را درباره معنای «کتاب» در قرآن براساس روش معناشناسی توشیهیکو ایزوتسو ارائه کرده است که به نفی معنای متعارف کتاب و حصر آن در علم و مشیت الهی می‌انجامد. این نظریه تاکنون، چه در مجامع علمی غرب و چه در عالم اسلام، چنان‌که بایدوشاید نقد نشده و ازاین‌رو بسیاری آن را تلقی به قبول کرده و مبنای نظریههای دیگری در فهم دیگر موضوعات قرآنی قرار دادهاند. این مقاله با مبنا قرار دادن نظریه معناشناسی ایزوتسو، به داوری درباره تلاش مدیگن میپردازد و نشان میدهد که حتی اگر فقط از همین زاویه کار او را ارزیابی کنیم، نمیتوانیم تحقیق او را الگوبرداری از روش ایزوتسو بدانیم و ازاین‌رو، باید به نتایج تحلیلهای او به دیده تردید نگریست، زیرا تلاش مدیگن چه از لحاظ روش و رویکرد و چه ازلحاظ نوع بهرهگیری از منابع، چنان متفاوت از ایزوتسوست که اساساً نمیتوان کار او را براساس معناشناسی ایزوتسویی دانست.
مقاله پژوهشی
فاطمه توفیقی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 57-80
چکیده
نقد تاریخی به‌ویژه ازآن‌جهت موردِتوجه نواندیشان دینی بوده که تصور می‌شده می‌توان اسلامی نوگرا و اصیل را در خاستگاه تاریخی‌اش تصور کرد که با باور و عمل مسلمانانِ دوران بعد تفاوت داشته است. اما این نگاه تاریخی مشکلات الهیاتی، تاریخ‌پژوهانه و سیاسی دارد. در این نوشتار به بررسی سه اثر درباره حقوق و آزادی‌های زنان که با توجه به‌نقد ...
بیشتر
نقد تاریخی به‌ویژه ازآن‌جهت موردِتوجه نواندیشان دینی بوده که تصور می‌شده می‌توان اسلامی نوگرا و اصیل را در خاستگاه تاریخی‌اش تصور کرد که با باور و عمل مسلمانانِ دوران بعد تفاوت داشته است. اما این نگاه تاریخی مشکلات الهیاتی، تاریخ‌پژوهانه و سیاسی دارد. در این نوشتار به بررسی سه اثر درباره حقوق و آزادی‌های زنان که با توجه به‌نقد تاریخی نوشته‌شده‌اند، پرداخته خواهد شد. این آثار عبارتنداز: قرآن و زن اثر آمنه ودود؛ زنان مؤمن در اسلام اثر اسماء بارلاس؛ و حجاب شرعی در عصر پیامبر(ص) از امیرحسین ترکاشوند. نویسندگان سه کتاب مزبور با این پیش‌فرض که حکم خدا با دریافت ما از آن تفاوت دارد، می‌کوشند زندگی دینی را باارزش‌های عادلانه سازگار و این هدف را با اتخاذِ ساختار روشنِ پژوهشی محقق سازند، اما در این آثار اشکالاتی هم وجود دارد. نویسندگان رویکرد الهیاتی‌شان را در تفسیر، به‌طور سازوار حفظ نمی‌کنند، به‌صورت گزینشی از منابع استفاده می‌کنند، در تحلیلشان گاه مقوله‌های مدرن را بر آثار پیشامدرن تحمیل می‌کنند، به تجربه‌های خاص بدن زنانه و مردانه توجهی ندارند، در منابع اصلی از نکاتی که قابلیت تفسیر مردسالارانه دارند چشم‌پوشی می‌کنند و به قرآن‌بسندگی دچار شده‌اند. توجه به این مشکلات می‌تواند به ما کمک کند تا نگاه عادلانه به متون دینی را با دقت روشی و محتوایی در تحلیل متون همراه کنیم.
مقاله پژوهشی
فروغ پارسا
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 81-106
چکیده
شخصیت منحصربه‌فرد پیامبر اکرم(ص) و تأثیر بی‌بدیل ایشان در پیدایی تمدن قدرتمند اسلامی از دیرباز توجه مسیحیت و نیز پژوهشگران غرب را به خود جلب نموده است. آباء‌کلیسا از همان آغاز به دلایل بسیاری پیامبری محمد(ص) و آموزه‌های آسمانی ایشان را انکار کرده‌اند و در خلال قرون‌وسطی تلاش بسیاری در جهت باژگون نمایاندن چهره ایشان در غرب صورت ...
بیشتر
شخصیت منحصربه‌فرد پیامبر اکرم(ص) و تأثیر بی‌بدیل ایشان در پیدایی تمدن قدرتمند اسلامی از دیرباز توجه مسیحیت و نیز پژوهشگران غرب را به خود جلب نموده است. آباء‌کلیسا از همان آغاز به دلایل بسیاری پیامبری محمد(ص) و آموزه‌های آسمانی ایشان را انکار کرده‌اند و در خلال قرون‌وسطی تلاش بسیاری در جهت باژگون نمایاندن چهره ایشان در غرب صورت پذیرفت. با مرور زمان و تحولاتی که به دنبال عصر روشنگری در اروپا به وقوع پیوست، کموبیش حقیقت وجودی آن حضرت مانند آفتابی از پس ابرها برون افتاد و آثار علمی و واقعبینانهتری درباره سیره پیامبر(ص) تدوین شد. مطالعات خاورشناسان درباره سیره محمد(ص) در دورههای مختلف با رویکردهای مختلف انجامگرفته است، لکن تنها شمار اندکی از تألیفات غربی توانستهاند شخصیت جامع آن حضرت بهمثابه رهبر معنوی و نیز مقتدای سیاسی و اجتماعی مسلمانان را ترسیم نماید.
مقاله پژوهشی
آندریاس گورکه؛ محمد تقوی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 107-126
چکیده
نوشتار حاضر، ترجمه مقاله آندریاس گورکه[1] درباره محدودیتهای مطالعه تاریخی سیره محمد(ص) است. [2] این مقاله در سال 2011 میلادی در جشننامه هارالد موتسکی[3] منتشر شد. گورکه در این مقاله، منابع اسلامی را باوجود تمام مشکلات و محدودیتهایش، کماکان بهترین منبع برای بررسی زندگانی پیامبر(ص) میداند. تکیه اصلی این مقاله مبتنی‌بر نحوه برخورد ...
بیشتر
نوشتار حاضر، ترجمه مقاله آندریاس گورکه[1] درباره محدودیتهای مطالعه تاریخی سیره محمد(ص) است. [2] این مقاله در سال 2011 میلادی در جشننامه هارالد موتسکی[3] منتشر شد. گورکه در این مقاله، منابع اسلامی را باوجود تمام مشکلات و محدودیتهایش، کماکان بهترین منبع برای بررسی زندگانی پیامبر(ص) میداند. تکیه اصلی این مقاله مبتنی‌بر نحوه برخورد با این منابع و شیوه‌های نقد آنهاست و بدینمنظور چهار شیوه اصلی دراینباره شرح دادهشده است.1. Andreas Goerke[2]. مترجم خود را قدران مؤلف محترم مقاله میداند که با مطالعه ترجمه حاضر و انجام اصلاحاتی جزئی، صحت آن را تأیید کرده است.3. Harald Motzki
مقاله پژوهشی
معصومه ریعان
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 127-150
چکیده
تاریخگذاری روایت یکی از روشهای نوین حدیثشناسی است که برمبنای آن علاوهبر تعیین تقریبی پیدایش روایات، می‌توان سیر ظهور و دلایل بروز و تفکر برههای از تاریخ جوامع مسلمان را شناسایی نمود. تحلیل اسناد روایات با ترسیم بصری «شبکه‌های عنکبوتی اِسناد» و با شناسایی «حلقههای مشترک» اصلی و فرعی از یک طرف و تحلیل ...
بیشتر
تاریخگذاری روایت یکی از روشهای نوین حدیثشناسی است که برمبنای آن علاوهبر تعیین تقریبی پیدایش روایات، می‌توان سیر ظهور و دلایل بروز و تفکر برههای از تاریخ جوامع مسلمان را شناسایی نمود. تحلیل اسناد روایات با ترسیم بصری «شبکه‌های عنکبوتی اِسناد» و با شناسایی «حلقههای مشترک» اصلی و فرعی از یک طرف و تحلیل «متن» و نیز تحلیل توأمان «اسناد و متن» از طرف دیگر، ظهور تفکرات بسیاری در جهت نظریهپردازی عقاید، فقه، ترویج اخلاق و سبک زندگی مؤمنانه را نشان میدهد که در طول تاریخ اسلام منجربه پیدایش روایات بسیاری گردیده است که گاه به وثاقت و گاه به ضعف ظهور نموده و به تفاسیر روایی قرآن نیز راه یافتهاند. حسن حنفی پژوهشگر معاصر مصری معتقد است اسلام نیازمند درکی همسو با آزادی و پیشرفت بشر است و درک متون دینی علاوهبر روشهای مرسوم سنّتی نیازمند ابزارهای نوینی است تا در پیوند با علوم کلاسیک، کارآمدی متون مسلمانان را در جهان معاصر معنا بخشد. براساس این نگرش در عرصه علوم دین و روایت پژوهشگران دینی میتوانند با بهرهگیری از روشهای نوین تحقیق، با نقد متن و سند، تاریخگذاری روایات را با روش سنّتی عالمان مسلمان درآمیخته و با بومیسازی مکانیسمهای علمی، بین آن علوم و علوم سنّتی اسلامی، پیوند برقرار نمایند. در این مقاله برآنیم تا از رهیافت چنین نگرشی، در یک مطالعه موردی، با تحلیل اسناد و متن روایت «المرأة عورة» که در تفاسیر روایی قرآن مورد استناد قرار گرفته و با مراجعه به کتب رجالی عالمان مسلمان، زمان، مکان، پدیدآورندگان و سیر تطوّرات این روایت را در طول زمان ارزیابی کنیم، تاریخ ظهور این روایت را بازشناسی کرده و استفاده از این روششناسی را جهت کاربرد معتبرتر در تفاسیر روایی بومیسازی نماییم.
مقاله پژوهشی
رقیه بیرامی؛ محمدحسن صانعی‌پور
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 151-178
چکیده
میزان به‌کارگیری و اعتبار حدیث و سنت پیامبر(ص) در رویکرد تفسیری محققان جریان فمینیسم اسلامی در هر دوره از تطور فکری آنان متفاوت و با الگوپذیری از اندیشمندان جریان اصلاح‌طلب اسلامی بوده است. آمنه ودود محسن یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جریان، در کتاب «قرآن وزن» به تبعیت از فضل الرحمن نقش اندکی برای احادیث قائل بوده است. در ...
بیشتر
میزان به‌کارگیری و اعتبار حدیث و سنت پیامبر(ص) در رویکرد تفسیری محققان جریان فمینیسم اسلامی در هر دوره از تطور فکری آنان متفاوت و با الگوپذیری از اندیشمندان جریان اصلاح‌طلب اسلامی بوده است. آمنه ودود محسن یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جریان، در کتاب «قرآن وزن» به تبعیت از فضل الرحمن نقش اندکی برای احادیث قائل بوده است. در دورهای دیگر، او در کتاب «جهاد جنسیت» با استفاده از رویکرد بافتگرایی خالد ابوالفضل و رویکرد معناشناختی، نظریه «اعتقاد به درنگ وجدانی براساس پارادایم توحیدی» را در فهم قرآن بهکار میبرد. کاربرد حدیث در آثار جدید ودود بهوضوح قابلپیگیری نیست. با تتبع در دیدگاه‌ها و برداشتهای جدید وی و مقایسه آنها با آثار خالد ابوالفضل می‌توان دریافت که حدیث در شکلگیری رویکرد نوین تفسیری ودود و اقدام جنجالبرانگیز او در امامت جماعت نماز در سال 2005 میلادی نقش مهمی دارد. این مسأله با بررسی استنادهای روایی خالد ابوالفضل در تحلیل آیه 34 سوره نساء و معنای نشوز در آن و استنادش به حدیث «ام ورقه» در صدور فتوا برای اثبات امامت جماعت زنان در نماز، مشخص می‌شود.
مقاله پژوهشی
عبدالواحد قادری؛ محمد حسن‌بیگی؛ فرهاد صبوری‌فر
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 179-210
چکیده
اندیشه سیاسی إسرار احمد بازتاب سه جریان فکری است که از آزاد، اقبال و مودودی شروع‌شده بود، اما این اندیشه‌ها در فرآیند زمانی و ذیل شرایط سیاسی- اجتماعی، تأثیر خود را نشان دادند. مسأله اساسی پیش‌ِرو، شناساندن تحول فکری وی، در فرآیندی زمانی و زمینه‌ای تاریخی و تبیین اندیشه‌های سیاسی این متفکر و نظریه‌پرداز است. براساس روش تاریخی-تحلیلی، ...
بیشتر
اندیشه سیاسی إسرار احمد بازتاب سه جریان فکری است که از آزاد، اقبال و مودودی شروع‌شده بود، اما این اندیشه‌ها در فرآیند زمانی و ذیل شرایط سیاسی- اجتماعی، تأثیر خود را نشان دادند. مسأله اساسی پیش‌ِرو، شناساندن تحول فکری وی، در فرآیندی زمانی و زمینه‌ای تاریخی و تبیین اندیشه‌های سیاسی این متفکر و نظریه‌پرداز است. براساس روش تاریخی-تحلیلی، احمد نخست تابع افکار آزاد در ایده بازگشت به قرآن و اندیشه اصلاح فکریِ اقبال بود و در راستای دنبال کردن این اهداف، «مرکز انجمن خدام القرآن» را در سال 1972 میلادی بنیان نمود و نخستین کتابش را نیز در همین چهارچوب تألیف کرد. در مرحله بعد، تأثیر تفکر انقلابی مودودی و اصلاحی اقبال بیشتر نمایان شد و «تنظیم اسلامی» را در 1975میلادی راه‌اندازی کرد، سرانجام با بازگشت به اندیشه آزاد در جنبش خلافت و انقلاب اسلامی مودودی، در سال 1991 میلادی «تحریک الخلافت» را به‌منظور انقلاب همه‌جانبه و استقرار نظام خلافت تشکیل داد. نظریه سیاسی احمد در مرحله اخیر، ترکیبی از نگرش سنتی اهل سنت در باب خلافت و شیوه‌های مدرن غربی درباره حکومت نیز بود. در این نگرش چند عنصر اساسی آشکار است که به‌ترتیب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: قائل شدن به اهل ذمه، محدود شدن نقش زنان در انتخابات، انتخاب خلیفه از سوی مردم برای یک دوره زمانی محدود، نقش اجتهاد و جهاد تبلیغی.
مقاله پژوهشی
عبدالله گلداری؛ نسیم حسنی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 211-232
چکیده
استعاره عبور شتر از سوراخ سوزن در انجیل‌های هم‌نوا (متی، باب نوزدهم آیه 24؛ مرقس، باب دهم آیه ۲۵؛ لوقا، باب هجدهم آیه ۲۵) و قرآن (سوره اعراف، آیه ۴۰) مطرح‌شده است. ظاهراً انجیل می‌گوید که عبور شتر از سوراخ سوزن راحت‌تر از ورود فردی ثروتمند به قلمرو بهشت است. از سوی دیگر، قرآن این استعاره را در بافتار تکذیب‌کنندگانی بیان می‌کند ...
بیشتر
استعاره عبور شتر از سوراخ سوزن در انجیل‌های هم‌نوا (متی، باب نوزدهم آیه 24؛ مرقس، باب دهم آیه ۲۵؛ لوقا، باب هجدهم آیه ۲۵) و قرآن (سوره اعراف، آیه ۴۰) مطرح‌شده است. ظاهراً انجیل می‌گوید که عبور شتر از سوراخ سوزن راحت‌تر از ورود فردی ثروتمند به قلمرو بهشت است. از سوی دیگر، قرآن این استعاره را در بافتار تکذیب‌کنندگانی بیان می‌کند که در برابر آیات خدا متکبرند (اسْتَکْبَرُوا). در بادی امر بهنظر میرسد که بافتار این استعاره در انجیل‌ها و قرآن متفاوت است. اما با تحلیل دقیقتر کلیدواژهها، تشابهاتی متنی دیده می‌شود که از هر دو متن قابلاستخراج هستند و برخلاف تصور محققان پیشین، فراتر از کاربرد مشترک این تمثیل است. برای نمونه، مرد ثروتمند در انجیل‌ها از بهارثبردن زندگی جاودانه میپرسد، و درعینحال قرآن نیز در مورد زندگی جاودانه و میراثبری در بافتاری مشابه صحبت می‌کند. این موارد و چندین تشابه متنی دیگر حاکی از آن است که قرآن تلویحاً همان بافتاری را برای استعاره مطرح می‌کند که انجیل‌ها هم به آن میپردازند.
مقاله پژوهشی
فاطمه علاقه‌بندی؛ مهرداد عباسی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 233-250
چکیده
فضل‌الرحمان (1988 میلادی) یکی از برجسته‌ترین محققان فلسفه اسلامی است. مضامین اصلی قرآن یکی از تألیفات مهم فضل‌الرحمان در رفع تقابل اسلام و دنیای مدرن است. رویکرد کل‌گرایانه این کتاب در برابر دو رهیافت دیگر قرار میگیرد؛ یکی شیوه بررسی‌های تاریخی اغلب مستشرقان که هیچگاه قرآن را از زبان قرآن و با فرض وحیانی بودن آن نخواندهاند ...
بیشتر
فضل‌الرحمان (1988 میلادی) یکی از برجسته‌ترین محققان فلسفه اسلامی است. مضامین اصلی قرآن یکی از تألیفات مهم فضل‌الرحمان در رفع تقابل اسلام و دنیای مدرن است. رویکرد کل‌گرایانه این کتاب در برابر دو رهیافت دیگر قرار میگیرد؛ یکی شیوه بررسی‌های تاریخی اغلب مستشرقان که هیچگاه قرآن را از زبان قرآن و با فرض وحیانی بودن آن نخواندهاند و تنها به وقایع تاریخی قرآن از منظری بیرونی و غیرِهمدلانه نگریستهاند یا در مطالعه واژگان قرآن به بررسی ادبیات عرب اکتفا کرده‌اند؛ دیگری شیوه بررسی آیه به آیه غالب مسلمانان که متضمن نگاهی جزءنگرانه و خارج از کلیت به آن است که سبب می‌شود مفاهیم و گرایشهای اصلی قرآن -که تکتک آیهها، درون آن کلیت معنا پیدا می‌کنند- در نظر گرفته نشود. درواقع این کتاب تلاشی است در جهت کاستیهای شیوه‌های مذکور در قرآنپژوهی.
مقاله پژوهشی
سعادت غضنفری؛ محمد عباسی؛ مرتضی سمنون مهدوی؛ عباس احمدوند
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 251-282
چکیده
الکساندر راسل وب، مستشرق مسلمانِ آمریکایی است که علاوهبر مطالعات آکادمیک در باب اسلام، دل در گرو این آیین نیز داشت و در اثر همدلی‌هایی که با اسلام داشت، آثار او از رنگ و بوی خاصی برخوردار است. علاوهبر این، وب را باید نویسنده‌ای سرشناس و مبلغ اسلام در ایالات‌متحده آمریکا به‌شمار آورد که موفق شد با استفاده از نفوذ فرهنگی خود و هم‌زمان ...
بیشتر
الکساندر راسل وب، مستشرق مسلمانِ آمریکایی است که علاوهبر مطالعات آکادمیک در باب اسلام، دل در گرو این آیین نیز داشت و در اثر همدلی‌هایی که با اسلام داشت، آثار او از رنگ و بوی خاصی برخوردار است. علاوهبر این، وب را باید نویسنده‌ای سرشناس و مبلغ اسلام در ایالات‌متحده آمریکا به‌شمار آورد که موفق شد با استفاده از نفوذ فرهنگی خود و هم‌زمان نفوذ سیاسی که به‌عنوان سفیر آمریکا در فیلیپین داشت، در رواج و پاگیری اسلام در ایالات‌متحده آمریکا و شتاب مطالعات اسلامی در این کشور، نقشی مهم ایفا کند. در این مقاله، پس از معرفی شخصیت علمی و فرهنگی وب، به بررسی آثار او در زمینه اسلام، تمدن اسلامی و جهان اسلام خواهیم پرداخت و کوشش خواهیم کرد نگاه همدلانه او را نسبت به اسلام ردیابی و بازنمایی کنیم.
مقاله پژوهشی
سیدحسین نصر؛ محدثه امینی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1401، صفحه 283-302
چکیده
تفکر اسلامی همواره به موضوع پیدایش کیهان پرداخته است؛ اینکه صرفاً حاصل علوم طبیعی نیست بلکه امری دینی و متافیزیکی است. ویژگی ثابت مکاتب فکری اسلامی این بوده است که درباره خداوند و جهان، بر وابستگی بنیادین هستی‌شناسانه یا آنتولوژیکال، توافقی عام دارند. در مقابل گمانه‌زنی‌های مدرن درخصوص پرسش‌های مرتبط با موضوع پیدایش جهان، ...
بیشتر
تفکر اسلامی همواره به موضوع پیدایش کیهان پرداخته است؛ اینکه صرفاً حاصل علوم طبیعی نیست بلکه امری دینی و متافیزیکی است. ویژگی ثابت مکاتب فکری اسلامی این بوده است که درباره خداوند و جهان، بر وابستگی بنیادین هستی‌شناسانه یا آنتولوژیکال، توافقی عام دارند. در مقابل گمانه‌زنی‌های مدرن درخصوص پرسش‌های مرتبط با موضوع پیدایش جهان، قدرت خلاق مطلق و حاکمیت، در مکاتب فکری اسلامی، این امور منحصراً از آنِ خداست؛ او که در قرآن به‌عنوان خالق، فاطر، باری و مصور نامیده می‌شود. بنابراین، خلقت باید به‌عنوان نشانهای از وجود و خرد خداوند در نظر گرفته شود.