نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران
2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران
چکیده
مقاله پیشِرو به بازخوانی انتقادی بخشی از کتاب «قرائت سریانی-آرامی قرآن» اثر خاورشناس آلمانی، کریستوف لوکسنبرگ، با دلایلی تازه می‌پردازد. او در فصل پانزدهم از کتاب نام‌برده، قرائتی نوپدید از «حور عین» و دیگر تعابیر قرآنی که اشاره به «همسران بهشتی» در سنت تفسیری اسلامی دارد، ارائه می‌نماید. وی با ادعای کاربست روش زبان‌شناختی، این تعابیر را بیانگر «انگورهای سپید» می‌داند که از زبان سریانی به عربی واردشده است. باوجوداین، بررسی سیاق قرآنی نشان از ناسازگاریِ فرضیات او با دیگر آیات دارد. همچنین، واژگان موردادعا، در اشعار شعرای جاهلی سابقه‌دار بوده و به همین معانی امروزی، در صدر اسلام به‌کار می‌رفته است. افزون بر این، روایات فراوانْ حاکی از تلقی مشابهی میان مسلمانان نخستین و عالمان سده‌های پسین از مفهوم مذکور است که لوکسنبرگ آن را انکار می‌کند. ضمن آنکه انتقادات دیگر خاورشناسان به کتاب لوکسنبرگ، مؤید محکمی بر بی‌ارزشی دعاوی او نزد پژوهشگران غیرمسلمان است.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم.
آرمسترونغ، کارین (1416ق). الله والإنسان: على امتداد ۴۰۰۰ سنة من إبراهیم الخلیل حتى العصر الحاضر (محمد الجورا، مترجم). دمشق: دار الحصاد للنشر والتوزیع. (نشر اثر اصلی 1996).
أبو الفرج الإصبهانی، علی بن الحسین (۱۴۱۵ق). الأغانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
أبو عبیدة، معمر بن المثنى (۱۳۸۱). مجاز القرآن. القاهرة: مکتبة الخانجى.
ابن أبی شیبة، عبد الله بن محمد (۱۴۰۹ق). الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار. الریاض: مکتبة الرشد.
ابن الفخار، محمد بن علی (۱۴۳۴ق). شرح الجمل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن المبارک، عبد الله (بی‌تا). الزهد. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۷۶). الأمالی. تهران: کتابچی.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۷۸). عیون أخبار الرضا علیه السلام. تهران: جهان.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۵). علل الشرائع. قم: داوری.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۶ق). ثواب الأعمال وعقاب الاعمال. قم: دار الشریف الرضی للنشر.
ابن حنبل، أحمد (۱۴۰۳ق). فضائل الصحابة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد (۱۹۸۴م). التحریر والتنویر. تونس: الدار التونسیة للنشر.
ابن فارس، أحمد (۱۴۱۸). الصاحبی فی فقه اللغة العربیة و مسائلها وسنن العرب فی کلامها. محمد علی بیضون.
ابن قتیبة، عبد الله بن مسلم (۱۴۱۸ق). عیون الأخبار. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن قولویه، جعفر بن محمد (۱۳۵۶). کامل الزیارات. النجف الأشرف: دار المرتضویة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
الآمدی، الحسن بن بشر (۱۴۱۱ق). المؤتلف والمختلف فی أسماء الشعراء وکناهم وألقابهم وأنسابهم وبعض شعرهم. بیروت: دار الجیل.
البرقی، أحمد بن محمد (۱۳۷۱). المحاسن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
الحسن بن علی (۱۴۰۹ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام. قم: مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف.
الخصیبی، محمد بن راشد (۱۴۲۷ق). شقائق النعمان على سموط الجمان فی أسماء شعراء عمان. مسقط: وزارة التراث القومی والثقافة.
الراوندی، سعید بن هبة الله (۱۴۰۷ق). الدعاوات. قم: مدرسه امام مهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف.
السید، رضوان (۲۰۱۶م). المستشرقون الألمان النشوء والتأثیر والمصائر. دار المدار الإسلامی.
الشافعی، محمد بن إدریس (۱۳۵۸). الرسالة. مصر: مکتبه الحلبی.
الشعیری، محمد بن محمد (بی‌تا). جامع الأخبار. النجف: مطبعة حیدریة.
الصفار، محمد بن الحسن (۱۴۰۴ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
الضبی، المفضل بن محمد (بی‌تا). المفضلیات. القاهرة: دار المعارف.
الطبرانی، سلیمان بن أحمد (۱۹۹۴م). المعجم الکبیر. القاهرة: مکتبة ابن تیمیة.
الطبرسی، الحسن بن الفضل (۱۴۱۲ق). مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضی.
الطوسی، محمد بن الحسن (۱۴۱۴ق). الأمالی. قم: دار الثقافة.
الفتال، محمد بن أحمد (۱۳۷۵). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین. قم: رضی.
الفیض‌الکاشانی، محسن (۱۴۱۵ق). تفسیر الصافی. تهران: مکتبة الصدر.
القرطبی، محمد بن أحمد (۱۹۶۴م). الجامع لأحکام القرآن. الثانیة. القاهرة: دار الکتب المصریة.
القمی، علی بن إبراهیم (۱۴۰۴ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتب.
الکلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
الکوفی الأهوازی، الحسین بن سعید (۱۴۰۲ق). الزهد. قم: المطبعة العلمیة.
المجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
المجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
المظفر، محمدرضا (۱۳۹۴). المنطق. قم: دار العلم.
المفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳ق - الف). الأمالی. قم: کنگره شیخ مفید.
المفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳ق - ب). الاختصاص. قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
الموصلی، أحمد بن علی (۱۴۰۴ق). مسند أبی یعلى. دمشق: دار المأمون للتراث.
جوادی‌آملی، عبد الله (۱۳۸۸). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
دیوان أوس بن حجر (۱۴۰۰). بیروت: دار بیروت للطباعة والنشر.
دیوان الأعشى الکبیر (بی‌تا). القاهرة: مکتبة الآداب.
دیوان المرقشَین (۱۹۹۸م). بیروت: دار صادر.
دیوان المسیَّب بن علس (۱۴۲۳ق). القاهرة: مکتبة الآداب.
دیوان النابغة الذبیانی (۱۴۱۱ق). بیروت: دار الکتاب العربی.
دیوان الهذیلیین (۱۳۸۵). القاهرة: الدار القومیة للطباعة والنشر.
دیوان بشر بن أبی خازم الأسدی (۱۴۱۵ق). بیروت: دار الکتاب العربی.
دیوان زهیر بن جناب الکلبی (۱۹۹۹م). بیروت: دار صادر.
دیوان طفیل الغنوی (۱۹۹۷). بیروت: دار صادر.
دیوان عبد الله بن العجلان النهدی (۲۰۰۹م). أبو ظبی: هیئة أبو ظبی للثقافة والتراث.
دیوان عبید بن الأبرص (۱۴۱۴ق). بیروت: دار الکتاب العربی.
دیوان لبید بن ربیعة العامری (۱۴۲۵ق). بیروت: دار المعرفة.
علی بن الحسین (۱۳۷۶). الصحیفة السجادیة. قم: الهادی.
علی بن موسى (۱۴۰۶ق). صحیفة الإمام الرضا علیه السلام. مشهد: کنگره جهانى امام رضا علیه‌السلام.
عواد، کورکیس (۱۹۸۲م). مکتبة نور أقدم المخطوطات العربیة فی مکتبات العالم. العراق: دار الرشید للنشر.
فراستی، أمیرحسین (۲۰۲۱م). القراءة السریانیة الآرامیة للقرآن الکریم: دراسة نقدیة لآراء کریستوف لکسنبرغ. الطبعة الأولى. النجف: المرکز الإسلامی للدراسات الاستراتیجیة.
کریمی‌نیا، مرتضى (۱۳۸۲). مسأله تأثیر زبان‌های آرامی و سریانی در زبان قرآن. فصلنامه نشر دانش، 5(20)، 45-56.
مختار، أحمد (۱۴۲۹ق). معجم اللغة العربیة المعاصرة. بیروت: عالم الکتب.
مسلم، ابن الحجاج (بی‌تا). صحیح مسلم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مغنیة، محمدجواد (۱۹۸۴). شبهات الملحدین والإجابة عنها. بیروت: دار ومکتبة الهلال.
نولدکه، تیودور (۲۰۰۴م). تاریخ القرآن. ترجمه‌ی جورج تامر. بیروت: جورج ألمز.
نویورت، آنگلیکا (۱۳۸۶). قرآن پژوهی در غرب در گفت و گو با خانم آنگلیکا نویورت. فصلنامه هفت آسمان، 9(34)، 17-34.
Ali, M. M. (2004). The Qurʼân and the Orientalists: An Examination of Their Main Theories and Assumptions. Jamʻiyat ʼIḥyaaʼ Minhaaj al-Sunnah.
Baasten, M. F. (2017). A Syriac Reading of the Qurʾān? The Case of Sūrat al-Kawṯar. In Arabic in Context (pp. 372-392). Brill.
Birnstiel, D. (2015). “Illibration or Incarnation? A Critical Assessment of Christoph Luxenberg’s Alleged Christmas Liturgy.” Horizonte der Koranexegese und Koranwissenschaften.
Coppieters, H. (1907). “Apostles.” The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
De Blois, F. (2003). Book Review: Die Syro‐Aramäische Lesart Des Koran. Ein Beitrag Zur Entschlüsselung Der Koransprache. Journal of Qur'anic Studies, 5, 92-97.
Dye, G. (2017). Traces of Bilingualism/ Multilingualism in Qurʾānic Arabic. In Arabic in Context. Brill. 337-371.
Griffith, S. H. (2017). St. Ephraem the Syrian, the Quran, and the Grapevines of Paradise: An Essay in Comparative Eschatology. In Roads to Paradise: Eschatology and Concepts of the Hereafter in Islam. Brill. 2: 781-805.
Gross, M. (2013). “Foreword to the English Edition.” In Early Islam: A Critical Reconstruction Based on Contemporary Sources, 7-9. New York: Prometheus Books.
Grunebaum, G. E. (1953). Medieval Islam: A study in cultural orientation. Second. Chicago & London: The University Of Chicago Press.
Hopkins, S. (2003). “Review of Christoph Luxenberg.” Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 28: 377-380.
Horsten, P. (2002). “Review of Christoph Luxenberg.” Islamochristiana.
Khagga, Feroz-ud-Din Shah, and Mahmood Warraich. (2015). “Revisionism: A Modern Orientalistic Wave in the Qurʾānic Criticism.” Al-Qalam, 1-23.
King, D. (2009). “A Christian Qur’ān? A Study in the Syriac Background to the Language of the Qur’ān as Presented in the work of Christoph Luxenberg.” Journal for Late Antique Religion and Culture, 3: 44-71.
Koren, J., & Nevo, Y. D. (1991). Methodological approaches to Islamic studies. Der Islam, 68(1), 87-107.
Luxenberg, C. (2007). The Syro-Aramaic Reading of the Koran: a Contribution to the Decoding of the Language of the Koran. Verlag Hans Schiler.
Madigan, D. (2008). “Foreword.” In The Quran in its Historical Context. USA and Canada: Routledge.
Motzki, H. (2005). Dating Muslim traditions: A survey. Arabica, 52 (Fasc. 2), 204-253.
Neuwirth, A. (2003). Qur'an and History–a Disputed Relationship. Some Reflections on Qur'anic History and History in the Qur'an. Journal of Qur'anic Studies, 5(1), 1-18.
Rippin, A. (2013). The Role of the Study of Islam at the University: A Canadian Perspective. In The Teaching and Study of Islam in Western Universities. Routledge. 44-58.
Steenbrink, K. (2010). New Orientalist Suggestions on the Origins of Islam. The Journal of Rotterdam Islamic and Social Sciences, 1-1.
Wild, S. (2009). Lost in Philology? The Virgins of Paradise and the Luxenberg hypothesis. In The Qurʾān in Context. Brill. 625-648.
)