نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Kashan University, Kashan, Iran

چکیده

میزان به‌کارگیری و اعتبار حدیث و سنت پیامبر(ص) در رویکرد تفسیری محققان جریان فمینیسم اسلامی در هر دوره از تطور فکری آنان متفاوت و با الگوپذیری از اندیشمندان جریان اصلاح‌طلب اسلامی بوده است. آمنه ودود محسن یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جریان، در کتاب «قرآن وزن» به تبعیت از فضل الرحمن نقش اندکی برای احادیث قائل بوده است. در دوره‌ای دیگر، او در کتاب «جهاد جنسیت» با استفاده از رویکرد بافت‌گرایی خالد ابوالفضل و رویکرد معناشناختی، نظریه «اعتقاد به درنگ وجدانی براساس پارادایم توحیدی» را در فهم قرآن به‌کار می‌برد. کاربرد حدیث در آثار جدید ودود به‌وضوح قابل‌پیگیری نیست. با تتبع در دیدگاه‌ها و برداشت‌های جدید وی و مقایسه آنها با آثار خالد ابوالفضل می‌توان دریافت که حدیث در شکل‌گیری رویکرد نوین تفسیری ودود و اقدام جنجال‌برانگیز او در امامت جماعت نماز در سال 2005 میلادی نقش مهمی دارد. این مسأله با بررسی استنادهای روایی خالد ابوالفضل در تحلیل آیه 34 سوره نساء و معنای نشوز در آن و استنادش به حدیث «ام ورقه» در صدور فتوا برای اثبات امامت جماعت زنان در نماز، مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ابن‌حجر، شهاب‌الدین احمد بن علی (بی‌تا) التلخیص الحبیر، تحقیق سید عبدالله هاشم یمانی، بیروت: دارالمعرفه.
ابن‌حیون، نعمان بن محمد (1385) دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام.
ابن‌ملقن، سراج الدین عمر بن علی (1425ق) البدر ابمنیر فی تخریج الاحادیث و الآثار الواقعه فی الشرح الکبیر، چاپ اول، ریاض: دارالهجره.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (1402ق) بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، چاپ ششم، بیروت: دارالمعرفه.
ابن‌ماجه، محمد بن یزید (1421ق) سنن ابن‌ماجه، چاپ اول، بیروت: دار احیا تراث العربی.
ابوداود، سلیمان ابن اشعث (بی‌تا) سنن ابی داود، بیروت: المکتبه العصریه.
امیر اقدام، ریما و برجی، حسن (1393) «رویکرد تفسیری بافت‌گرایی و کاربرد آن در تفسیر متون دینی (قرآن) و تفسیر متون حقوقی (قوانین)». دانشنامه حقوق و سیاست، 21، 131-158.
بحرانی، یوسف (1405ق) حدائق الناظره، بی‌جا.
بستی، حافظ محمد ابن حبان (2000م) المجروحین من المحدثین و الضعفاء والمتروکین، ریاض: دار الصمیعی.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق) انوار التنزیل و اسرار التدویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین (2003م) السنن الکبری، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بیرامی، رقیه؛ صانعی‌پور، محمدحسن؛ کریمی‌بنادکوهی، محمود؛ و لیلا‌السادات، مروجی (1397) «از هرمنوتیک توحیدی تا پارادایم توحیدی؛ بررسی تطور روش‌شناسی آمنه ودود در فهم قرآن»، تفسیر و زبان قرآن، 6(2)، 12، 11-32.
ثعلبی، عبدالرحمن بن محمد (1418ق) جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411ق) شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: التابعه لوزاره الثقافیه الاسلامیه.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (بی‌تا) المستدرک علی الححیحین، بیروت: دارالمعرفه.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1411ق/1990م) المستدرک علی الصحیحین، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
دارقطنی، علی بن عمر (1386ق) سنن الدارقطنی، بی‌نا.
دشتی، محمد (1379) ترجمه نهج البلاغه، قم: صحفی.
رشیدرضا، محمد (بی‌تا) المنار، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.
رستمی، سهیلا؛ خالدی، روژین؛ و ابراهیمی، مهناز (1393) «امامت زن در نماز جماعت از دیدگاه مذاهب خمسه». مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، 35، 62-78.
زحیلی، وهبه (1375) اصول الفقه الاسلامی، تهران: احسان.
سبکی، محمود محمد خطاب (1401م) الدین الخالص، بی‌نا.
ساسانی، فرهاد (1389) «تأثیر بافت متنی بر معنای متن»، زبان پژوهی، 3، 109-124.
سیوطی، جلال‌الدین(2001م) الدر المنثور، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1368) مفاتیح الاسرار و مصابیح الانوار، تهران: نسخ خطی.
شافعی، محمد بن ادریس (بی‌تا) الام، بیروت: دار المعرفه.
شیخ حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق) وسائل الشیعه، محقق/ مصحح: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام‏؛ قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام‏.
صدوق، ابن بابویه محمد بن على (1362) الخصال، محقق/ مصحح: على‌اکبر غفارى، چاپ اول، ‏قم: جامعه مدرسین‏.
صدوق، ابن بابویه محمد بن على (1413ق) من لا یحضره الفقیه‏، محقق/ مصحح: علی‌اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1372) مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، احمد بن علب (1403ق) الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: مرتضی.
فیض‌کاشانی، ملاحسن (1415ق) الصافی فی تفسیر القرآن، تهران: الصدر.
کلانتری، ابراهیم (1382) قرآن و چگونگی پاسخگویی به نیازهای زمان، قم: معارف.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق) الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380) تفسیر عیاشی، تهران: المطبعه العلمیه.
مجلسی، محمدباقر (1403ق) بحارالانوار، بیروت: دار احیاء تراث العربی.
مصطفوی، حسن (1430ق) التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت، لندن، قاهره، دارالکتب العلمیه، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
هیثمی، احمد بن حجر (بی‌تا)، صواعق المحرقه، مصر: مکتبه القاهره
Abou El Fadl, K. (2001). Speaking in God’s Name: Authority, Islamic Law, and Women.
Abou El Fadl, K. (2006). The Search for Beauty in Islam: A Conference of the Books. Rowman & Littlefield.
Al-Sharmani, M. (2014). Islamic Feminism: Transnational and national Reflections. Approaching Religion, 4(2), 83-94.
Badran, M. (2002). Feminism and the Qur’an, In: Encyclopedia of Quran, Boston: Leiden
Esposito, J.L (1991). Islam and Politics, Syracuse University Press, Syracuse.
Hammer, J. (2012). American Muslim Women, Religious Authority, and Activism: More Than a Prayer. University of Texas Press.
Hammer, J, & Safi, O. (2013). Studing American Muslim Women, Religious Authority and Activism, Cambridge University Press.
Hidayatullah, A. A. (2014). Feminist Edges of the Quran. Oxford University Press, USA.
Hourani, A. (1983). Arabic Thought in the Liberal age 1798-1939. Cambridge University Press.
Mernissi, F. (1991). Women and Islam: An Historical and Theological Enquiry. Basil Blackwell.
Rahman, F. (1984). Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition (Vol. 15). University of Chicago Press.
Rahman, F (2002). Islam, Chicago: The Chicago University Press.
Rahman, F (1962). ”Ijtihad and Ijma’in the Early Period”. Islamic Studies, 1(1), 5-21.
Roald, A. S. (2003). Women in Islam: the Western Experience. Routledge.
Sonn, T. (2010). Islam: A Brief History (Vol. 21).
Wadud, A. (2006). Inside the Gender Jihad: Women’s Reform in Islam, 1–10.
Wadud, A. (1999). Quran and woman: Rereading the Sacred Text from a Woman's Perspective. Oxford University Press, USA.